Autor: Ivan Pekić
Tekst je prvobitno objavljen u KNOWLADGE-International Journal
UVOD
Bioterorizam je jedna od najsavremenijih prijetnji po čovječanstvo. Transnacionalne organizovane kriminalne grupe, rade na distribucijii preprodaji biološkog oružja terorističkim organizacijama širom svijeta, koji ga kasnije koriste u terorističke svrhe. Nesumnjivo je da teroristiteže da dođu u posjed biološkog oružja, kakobi na taj način ostvarili svoje zacrtane ciljeve. Napredkom I razvojem informacionih tehnologija sve vise smo svjedoci, da se nasamom internet umogu naći informacije o biološkom oružju. Cilj istraživanja u ovom radu jeste dokazivanje hipoteze, da je biološko oružje jedna od najsavremenijih bezbjednosnih prijetnji po samo čovječanstvo, a posebno kada se nađe u rukama terorista. Tehnika prikupljanja podataka I istraživanja biće analiza sadržaja tekstova pravnihi političkih dokumenata, kao I raspoložive literature u ovoj oblasti, relevantnih internet izvora i časopisa.
Još su u antičkim vremenima ljudi znali da upotrebom bioloških sredstava na jedan krajnje jednostavan ali nadasve pokvaren način (bacanjem leševa ljudi i leševa životinja u određenim izvorima vode) postignu svoj cilj. Uspjeh su mjerili sa postignutim ciljem, a to je da kroz ubacivanje zaraženih ljudi i tjela zaraze cijele gradove, da bi na taj perfidan način uspjeli da osvoje to gradsko utvrđenje. Bioterorizam danas predstavlja globalnu prijetnju po cijelo čovječanstvo. Razne terorističke organizacije pokušavaju da dođu do biološkog oružja kako bi bile u mogućnosti da namjerno zloupotrebe mikroorganizme, gljivice, viruse, bakterije, protozoa i njihovih produkata –toksina u terorističke svrhe. Biološko oružje u rukama terorista je jedna od najvećih bezbjednosnih prijetnji XXI vijeka, pa je stoga i prvorazredni zadatak svih obavještajno-bezbjednosnih službi svijeta, medicinskih stručnjaka za biološki sektor kao i akademske zajednice da zajedničkim naporima osposobe kapacitete i resurse za borbu protiv ovog bezbjednosnog izazova.
Istorijat biološkog oružja
Rat I mikroorganizmi su istorijski saveznici jer higijensko epidemiološki uslovi u ratnim uslovima pogoduju razvoju infektivnih bolesti zbog čega se u svim ratovima do 20 vijeka vojnici više bojali bolesti nego oružja protivnika. Na jednog ubijenog vojnika, od zaraznih bolesti u prošlim ratovima umiralo je od 2 do 17 vojnika, što je nerjetko presudno uticalo na ishod sukoba. U antičkom dobu zabilježeno je da je u ratu između Atine i Sparte „atinska kuga“ usmrtila čak 47.000 vojnika i da je od te pošasti stradaoi sam Perikle. Takođe tokom pohoda na Rusiju 1812. godine, osim gladi i ruske zime, pjegavi tifus bio je najveći neprijatelj Napoleonu i njegovoj vojsci. Ostalo je zabilježeno da su Skiti u 4 vijeku prije nove ere koristili strijele natopljene krvlju oboljelih i umrlih od zaraznih bolesti, da je Hanibal zaražene ljude protjerivao s osvojenih teritorija u rimske logore, šireći zarazu među protivnicima, da su isto radili i Rimljani, dok je Julije Cezar prilikom napada na Galija naredio da se leševi umrlih odkolere bacaju u bunare i tako zagađuju vodu. Potajna namjerna i planirana zloupotreba bioloških agenasa ima svoj istorijski kontinuitet (Đorđević, 2015). Na četvrtoj konferenciji u Parizu 1931. godine naglašeno je da će svako ko u terorisanju stanovništvaili protiv nekog lica ili njegove imovine upotrebi bombe, mine, eksplozivne naprave, požar, vatreno oružje ili druge ubilačke ili razorne naprave, ili ko bude izazvao ili pokušao da izazove, širi ili pokuša da širi epidemiju, stočnu zarazu ili slično zlo,ili ko prekine ili pokuša da prekine javnu službu ili njeno obavljanje, koji su od opšte koristi, biće kažnjen za krivično djelo terorizma (Gaćinović, 2015).
Karakteristike biološkog oružja
Za biološko oružje možemo kazati da je to oružje za masovno uništavanje. Biološko oružje štetne posledice ostvaruje dejstvom pojedinih živih organizama, koji se nazivaju biološki agensi. Postojio veliki broj definicija bioloških agenasa, ali je najpotpunija ona data u Rezoluciji Generalne skupštine UN koja glasi: Biološki agensi su živi organizmi koji se koriste u ratu radi izazivanja zaraze ili smrti ljudi, životinja i biljaka, bilo usled svoje prirode ili zdejstva u napadnutom organizmu zasnivaju na postupku razmnožavanja“ (Resolution 2603, 1969).Biološko oružje je kompleksan pojam koji obuhvata biološke agense i sredstva za njihovo rasturanje. Da bi biološki agensi prouzrokovali željene posledice neophodno je da dospiju do planiranih ciljeva, a za šta se koriste određena sredstva (živa i neživa). Polazeći od naprjed rečenog, biološko oružje se može definisati kao oružje čije se dejstvo zasniva na biološkim agensima rasturenim posebnim sredstvima (živim i neživim) u cilju izazivanja zaraznih bolesti kod ljudi, životinja ili biljaka. Biološko oružje specifično je po tome što se pored tehničkih sredstava, za njegovo rasturanje bioloških agenasa koriste rakete, avionske bombe, artiljerijske granate, mine, zaraženi predmeti i slično. Živi organizmi koji služe za rasturanje bioloških agenasa nazivaju se vektori, a u toj ulozi mogu se pojaviti insekti, glodari, druge zaražene životinje, pa čak i zaraženi ljudi(Raičević, 2010).Upotrebom biološkog oružja mogu se izazvati velike epidemije teških zaraznih bolesti kao što su: tifus, kolera, antraks, kuga, boginje itd. Povećanoj opasnosti ovog oružja doprinosi i činjenica da se zaraza ne uočava odmah, već po proteku perioda inkubacije, što umnogome otežava otklanjanje štetnih posledica.Korišćenje biološkog oružja nema tako izvjesne posledice kao ostale vrste oružja za masovno uništavanje. Kakvi će njegovi efekti biti umnogome zavisi od meteoroloških i drugih prirodnih uslova. Uprkos značajnom naučnom napretku još uvjek se ne može sa sigurnošću predvidjeti da li će se, kojom brzinom i sa kakvim posledicama širiti zaraza usmjerena ka neprijateljskim snagama (Raičević, 2010).zbog velikog broja incidenata i eksperimenata u kojima je stradalo mnogo nevinih ljudi SAD su 1969, godine prve objavile da prestaju sa proizvodnjim i upotrebom biološkogoružja pa su tako vlasti uništile znatne količine zaliha bioloških agenasa koje su služile kao biološko oružje, međutim niti jedna bitnija fabrika takvog oružja u SAD nije uništena. Ipak najvažniji međunarodni dokument kada je u pitanju biološko oružje a samim tim i bioterorizam jeste konvencija o zabrani razvoja, skladištenja, sticanja i transfera bioloških agenasa i njihovih toksina koja je stupila na snagu 1975. godine. Iako se danas ni jedna država ne bavi proizvodnjom biološkog oružja to je veoma teško dokazati jer se ispitivanje bioloških agenasa može izvoditi pod izgovorom da je to u odbrambene svrhe ili u svrhe imunizacije. Iako su se države obavezale da neće proizvoditi i koristiti biološko oružje postoje drugi subjekti koji su skloni bioterorizmu. U drugoj polovini XX vijeka bilo je dosta slučajeva bioterorizma za koje su bile odgovorne razne sekte koje su djelovale na tlu SAD. Tako su na primjer, 1972. godine pripadnici sekte „Order of theRising sun“, nabavili 30 do 40 kg izazivača tifusa sa ciljem zagađenja vodovoda. Godine 1984. u Oregonu je hrana u jednom restoranu namjerno zaražena salmonelom dok je u Milvokiju namjerno zatrovan vodovod 1993. godine (Milošević, 2020).
Autor: Darko Obradović